انواع گردشگری سلامت دارای تعاریف و دسته بندی های مختلفی است که در طول سالیان متفاوت، شاهد تغییر این مفاهیم و تعاریف بوده ایم.
یکی از دلایل اصلی آن هم پوشانی زیادی است که بین واژه های درمان، تندرستی و سلامت وجود دارد و همین همپوشانی، پژوهشگران مختلف صنعت گردشگری سلامت را با توجه به موقعیت زمانی، مکانی و نحوه شکل گیری آن به تعاریف و دسته بندی های مختلف وا داشته است.
برخی از تعاریف مختلف را در بخش “گذری بر گردشگری سلامت” بررسی کردیم و در این بخش به دسته بندی های دیگر آن می پردازیم.
طبق گفته هراهشه بسیاری از تحلیلگران مفاهیم درمانی و پزشکی را با هم بکار برده و تعریفی از گردشگری سلامت ارائه می دهند که بیشتر به بخش درمانی آن اشاره می کند و از طرف دیگر برخی دیگر از پژوهشگران گردشگری درمانی را به جای گردشگری سلامت استفاده می کنند. بنابراین بسیار مهم است که با انواع دسته بندی ها آشنا شویم و هر واژه را در جای مناسب خود بکار گیریم.
به تعریف پولاک و ویلیامز از گردشگری سلامت دقت کنید(این تعریف در سال ۲۰۰۰ ارائه شد):
اوقات فراغت، تجدید قوا و فعالیت های تحصیلی رها از مشغله های کاری و خانه که محصول گردشگری را به کار می برد و خدماتی که برای ارتقا و قادر کردن مشتریان به بهبود و حفظ سلامتی و تندرستی آنها طراحی شده اند(منبع: گردشگری پزشکی; تجارت در خدمات سلامت).
بین این تعریف و سایر تعاریفی که از گردشگری سلامت شنیده اید چه تفاوت هایی می بینید؟ اولین آن احتمالاً فعالیت های تحصیلی است که نشان می دهد دانشجویان و محققان نیز در این دسته بندی از گردشگری سلامت قرار می گیرند.
بنابراین می بینید که با بُعد جدیدی از تعریف گردشگری سلامت روبرو هستیم و از طرف دیگر این تعاریف مختلف همچنان ادامه داشت و کونل در سال ۲۰۰۶ گردشگری پزشکی را چنین تعریف کرد:
گردشگری پزشکی، مسافرت به مقاصد دوردست به منظور دستیابی به مراقبت های پزشکی، دندان پزشکی، جراحی همزمان با مسافرت های تفریحی می باشد.
لی و اسپستو در سال ۲۰۰۷ گردشگری سلامت را اینگونه تعریف کردند:
گردشگران مسافرانی هستند که سفر می کنند و به مدت 24 ساعت یا بیشتر و دور از محیط زندگی خود اقامت می کنند. مسافرانی که با معیار اقامت ۲۴ ساعته مواجه نمی باشند، به عنوان ویزیتور تعریف می شوند(منبع: گردشگری پزشکی; تجارت در خدمات سلامت).
البته اینها تنها چند تعریف از گردشگری سلامت یا پزشکی است و با کمی جستجو می بینینم که با تعاریف و دسته بندی های بسیار زیادی موجه هستیم و جدا از درستی یا نادرستی آنها، در این قسمت فقط می خواهیم به بررسی برخی از این دسته بندی ها اشاره کنیم.
مدل مولر و کافمن را در بخش “گذری بر گردشگری سلامت”، مورد بررسی قرار دادیم.
در تعریف بعدی، با مدل کابالرو و موگومبا روبرو هستیم. در این تعریف گردشگری سلامت به دو دسته کلی پزشکی و تندرستی تقسیم شده است که گردشگری پزشکی نیز شامل دو بخش جراحی های زیبایی و الکتیو می شود(منظور از جراحی ها یا پروسیجرهای درمانی الکتیو، درمان هایی است که به انتخاب بیمار انجام می شود و حالت اورژانسی و فورس ندارد. جراحی سزارین یک عمل الکتیو محسوب می شود که بیمار بنابه خواسته خود ترجیح می دهد تا از بین روش های مختلف زایمان، سزارین را انتخاب کند).
انواع جراحی شامل دسته بندی های زیر است:
- جراحی الکتیو(Elective surgery) که در قسمت بالا به تعریف آن اشاره کردیم.
- جراحی تشخیصی(Exploratory surgery) : شامل جراحی هایی است که به منظور تشخیص یا تایید تشخیص یک بیماری انجام می شود. آنژیو یک جراحی تشخیصی برای بیماری های قلب و عروق است.
- آمپوتاسیون(Amputation): در این جراحی، عضوی از بدن، قطع می شود و پیوند نوعی دیگر از جراحی است که عضو قطع شده را به بدن، وصل می کند.
- جراحی بازسازی (Reconstruction surgery): در این جراحی شکل یا کارکرد یک عضو آسیب دیده در بدن، به حالت قبل از آسیب دیدگی باز می گردد.
- جراحی پلاستیک(Plastic surgery): در این جراحی، شکل یک عضو تغییر داده می شود و اگر هدف از این تغییر شکل، فقط جنبه زیبایی داشته باشد به آن جراحی زیبایی(Cosmetic surgery) گفته می شود.
- وابسته به عضو: تعیین نوع جراحی بر حسب عضوی که جراحی بر روی آن انجام می شود. مانند جراحی قلب باز، جراحی ارتوپدی و…
- جراحی باز یا بسته(Open surgery): به جراحی گفته می شود که در آن پزشک با برداشتن پوست و بافت های آن به طور کامل روی قسمت مورد نظر احاطه و دید کامل را داشته باشد و جراحی بسته که گاهاً از آن به عنوان جراحی کم تهاجمی یا Minimally invasive surgery نیز نام می برند شامل جراحی هایی است که جراح با یک شکاف سطحی روی پوست و با استفاده از ابزارهایی که وارد بدن می کند، جراحی را انجام می دهد. لاپاروسکوپی یا فلوروسکوپی نمونه هایی از این نوع جراحی های بسته می باشند.
- برحسب ابزار: برخی از پروسیجرهای درمانی با توجه به ابزاری که در آن استفاده می شود، نام گذاری می شوند مانند جراحی لیزری، جراحی روباتیک و…
- جراحی سرپایی: جراحی های سرپایی عموماً شامل جراحی هایی هسند که کمتر از یک ساعت و بدون نیاز به بیهوشی کامل و به صورت موضعی انجام می شوند و بیمار احتیاج به بستری ندارد. دی کلینیک ها از جمله مراکز مجاز به انجام این دسته از پروسیجرهای درمانی هستند و در غیر اینصورت بیمار باید در بیمارستان، جراحی مورد نظر را انجام دهد.
ترام در دسته بندی دیگری، گردشگری سلامت را به ۳ دسته پیشگیرانه، درمانی و تندرستی تقسیم کرده است که هر کدام شامل دسته بندی های مختلفی می شوند.
گردشگری درمانی در این تعریف شامل درمان های پزشکی و درمان های جایگزین می شود که در شکل به انواع آن اشاره شده است.
لی و اسپیستو در سال ۲۰۰۷ گردشگری پزشکی و سلامت را به ۴ دسته زیر تقسیم کرده اند:
۱) در گردشگری باروری، بیماران به دنبال درمان های مرتبط با باروری مانند این ویترو(در محیط آزمایشگاهی و مصنوعی) و این ویوو(در محیط طبیعی) و… می باشند. در برخی از کشورها به علت منع قوانین درمانی باروری، متقاضیان را وادار به سفر از خارج از مرزهای کشور خود می کند تا خدمات مرتبط را در کشور آزاد(از نظر قوانین مرتبط با درمان های باروری)، دریافت کنند.
۲) بخش تندرستی شامل سبک زندگی سالم با استفاده از روش های مختلف جایگزین مانند اسپاها، آب درمانی، درمان دمایی، طب سوزنی، ورزش و رژیم غذایی های سالم، ماساژ درمانی، هومیوپاتی و… می باشد. این مراقبت ها عموماً نیاز به پزشک متخصص ندارد هر چند تحت نظر انجمن های مرتبط و افراد معتبر در این حوزه انجام می شود.(گذراندن دوره نقاهت بعد از یک پروسیجر درمانی و با استفاده از بخش تندرستی، باید با نظر مساعد و طبق دستور پزشک معالج انجام شود).
۳) اقدامات ارتقایی عموماً با هدف جراحی های زیبایی انجام می شوند و انواع پروسیجرهای زیبایی در این دسته قرار می گیرند.
۴) درمان بیماری طیف وسیعی از درمان های مختلف و تحت نظر پزشک متخصص را شامل می شود. این دسته از چکاپ و غربالگری های پزشکی شروع و تا پروسیجرهای پرتهاجمی مانند سرطان، جراحی های قلب و عروق و… را شامل می شود.
در مدل آخر(منبع: جباری، ۱۳۸۷، ص ۴۶) گردشگری سلامت مانند چتری هر سه دسته پزشکی، درمانی و تندرستی را احاطه کرده و هر بخش شامل زیرمجموعه های مختلفی است که در تصویر می بینید.
بنابراین به عنوان بخش پایانی تاکید می کنیم که در طول تاریخ، گردشگری سلامت با تعاریف و دسته بندی های مختلفی روبرو بوده است. پژوهشگران و محققان زیادی تعاریف و دسته بندی های خود را ارائه کردند و در دو بخش “گذری بر گردشگری سلامت” و “انواع دسته بندی های گردشگری سلامت”، سعی کردیم تا نگاهی گذرا به معروفترین و پر کاربردترین آنها داشته باشیم.
تعریف هر یک در جایگاه خود منطقی به نظر می رسد و هدف از ارئه هر دسته، نفی دسته دیگر نمی باشد و تنها بررسی مدل های مختلف، هدف این موضوع است که به جهت آشنایی با تعاریف متفاوت، مطرح شده است.
