استارتاپ ویزا کانادا و دانمارک یا کشورهایی که پذیرای طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه و عملیاتی شما هستند رو به افزایش است. در مورد سایر کشورها، تجربه عملیاتی تا مرحله داوری و مصاحبه را ندارم. بنابراین، با توجه به سوالاتی که در این مورد ممکن است داشته باشید، تجربه شخصی خودم در مورد استارتاپ ویزای این دو کشور را می‌نویسم.
یکی از مواردی که امروز بسیاری از دفاتر مهاجرتی با ارائه پیشنهاد آن به شما، هزینه زیادی هم در مقابل آن دریافت می‌کنند تا نام شما را در تیم قرار دهند، استارتاپ ویزاست. اما ببینیم اگر خودتان این مراحل را انجام دهید، چه فرآیندهایی در پیش دارید(همین موضوع در مورد جاب آفر و کارت شانس آلمان و… صدق می‌کند که خارج از این بحث است و به آن نمی‌پردازم).
ایده اولیه
قطعاً داشتن ایده و طرح اولیه گام شروع هر استارتاپی در تمام دنیاست. اگر فکر می‌کنید ایده خلاقانه یا جالبی دارید که می‌تواند به یک کسب و کار و بیزینس در کشور دیگری تبدیل شود، شانس خود را امتحان کنید!
و با اینکه تکراری‌ست اما دو نکته را فراموش نکنید:
- نگاه شما به ایده باید از جنس بیزنس و کسب و کار باشد. درآمدزایی، هدف نهایی هر کسب و کاری در هر کشوری است.
- و مهمتر از ایده، قابلیت اجرایی شدن و شکل اجرای آن است.
با فرض اینکه تمام نکات مهم راه‌اندازی استارتاپ مانند رعایت نیچ‌‌مارکت و قابلیت اسکیل شدن و… را می‌دانید(شکل زیر)، به مستنداتی که برای تمام کشورها باید داشته باشید و الزامیست، می‌پردازیم.
مطالب زیر را اگر نخواندید، بد نیست نگاهی هم به آنها بیندازید:
بیزنس پلن
بیزینس پلن یک سند استراتژیک است که اهداف استارتاپ، استراتژی‌های دستیابی به آنها و چارچوب زمانی رسیدن به آنها را مشخص می‌کند. بخش‌های مختلفی مانند تحلیل بازار، پیش‌بینی‌های مالی(معمولاً تا سه سال کافی‌ست) و اعضای تیم و نقش هر کدام را مشخص می‌کند.
چند نکته که در نوشتن بیزینس پلن باید به آن توجه کنید:
- برای اپلای استارتاپ‌ویزابهتر است قالب‌ها و مدل‌های مختلف بیزینس‌پلن در کشورهای هدف را بررسی کنید(البته عموماً پایه و استاندارد یکسانی دارند). در برخی قالب‌ها به همان ترکیب کلاسیک کشور هدف، کفایت شده و در برخی دیگر ترکیبی از لین و کلاسیک را باید بنویسید.
- تجربه شخصی من در هر دو کشور، ترکیب کامل و شفافی از کلاسیک و لین بود و با اینکه پیش‌بینی مالی سه سال بر اساس مدل/مدل‌های درآمدی ارزیابی می‌شد، اما قطعاً تمام داوران می‌دانند که این اعداد و ارقام کاملاً جای خطا دارد(البته نه خطای بسیار فاحشی که رویاپردازی مالی به نظر برسد!).
- بخش تحلیل رقبا بسیار مهم است. در جداول سعی نکنید ایرادات آنها را در برابر ایده خود، بزرگ جلوه دهید!
- در بررسی SWOT طرح خود، نوشتن نقاط ضعف را جدی بگیرید. نقاط قوت طرح خود را(بدون پرداختن واقعی و شفاف به ضعف‌ها)، بولد نکنید.
پیچ‌دک
کافی‌ست pitch deck را گوگل کنید تا صدها طرح و مدل و ایده را پیدا کنید.
پیچ‌دک همان خلاصه شده بیزنس پلن است که ماهیت و پایه ارائه دارد. فرض کنید تمامی ۴۰ و اندی! از بیزنس‌پلن خود را می‌خواهید در ۱۵ تا ۱۷ صفحه، به VC ها، داوران و… ارائه دهید:
- مختصر، شفاف و گویا بنویسد.
- نکات مهم را فراموش نکنید(تمام صفحات ارزیابی می‌شود).
- من از قالب‌های Canva استفاده کردم و خودم راضی بودم!!! و امروز پلتفرم‌های هوش‌مصنوعی هم اضافه شدند تا کمک کنند، پکیج ارائه بهتری آماده کنید.
ویدئوی دو دقیقه‌ای ایده!
همه جا نه، ولی برخی از کشورها مانند فرانسه در شتاب‌دهنده(incubator) جذاب Station F که بین استارتاپی‌ها، سیلیکون‌ولی فرانسوی هم نامیده می‌شود و بنیانگذار آن رکسانا ورزا است، بخش آپلود ویدئوی معرفی یک تا دو دقیقه‌ای از طرح و ایده را قرار داده‌اند. در همین دقایق کوتاه باید هدف نهایی ایده خود را خیلی ساده و شفاف بیان کنید. چه مشکلی دیدید و ایده شما چطور این مشکل را قرار است حل کند؟!
نسخه MVP خود را آماده کنید!
بعد از مراحل فوق و زمانیکه دید و اشراف کاملی از بیزنس پلن و طرح خود پیدا کردید، نسخه اولیه یا MVP خود را آماده کنید. تجربه من در هر دو کشور، کانادا و دانمارک ارائه نسخه MVP در مرحله Seed بود. توجه کنید که در این مرحله شما باید نسخه‌ای ارائه دهید که برای سرمایه‌گزار یا هر داوری، ثابت کند که این طرح در این نسخه دارای تعدادی مشتری است(معمولاً نسخه رایگان محصول/خدمت شما در MVP و در مرحله Seed قرار می‌گیرد و فیدبک تعداد محدود مشتریان بسیار مهم است. در کانادا حداقل ۵۰ مشتری در این گام، لازم بود). در واقع زمانی می‌توانید برای استارتاپ ویزا اقدام کنید که نسخه MVP شما به تعدادی مشتری هدف، معرفی شده و طبق فیدبک‌ها(یا تغییراتی در محصول داده‌اید یا لازم نبوده) ثابت می‌کنید که این ایده دارای مشتری است و برای رشد و توسعه آن می‌خواهید وارد کشور دیگری شوید.
باز هم دو نکته:
- چرا طرح را در کشور خود اجرا نمی‌کنید؟ سوالی که اگرچه در بیزنس‌پلن و کشور هدف و… نوشتید اما در مصاحبه امکان پرسیدن آن زیاد است و باید ثابت کنید که هدف شما فقط دریافت ویزا نیست و در کشور مدنظر موقعیت‌های رشد و درآمدزایی برای این طرح وجود دارد که در ایران به آنها دسترسی نداشتید.
- داشتن شبکه ارتباطی از مشتریانی که نسخه MVP شما را استفاده کرده‌اند، بسیار مهم است و این فیدبک‌ها کمک زیادی به تغییر نسخه اولیه تا رسیدن به نسخه درآمدزای نهایی، می‌کند.
درخواست استارتاپ ویزا
تازه شروع چالش‌هاست!…
اگر قبلاً استارتاپی را در ایران از ایده تا رشد(و احیاناً گام آخر و خروج)، طی کرده‌اید که تا اینجای کار و با فرآیندهای آماده کردن مستندات و نسخه MVP و.. آشنا هستید. اگر هم نه، که تمام مراحل فوق را باید بخوانید، بررسی کنید و البته ما هم می‌توانیم کنار شما باشیم!
اما از کجا شروع کنید؟ هر کشور قوانین خودش را دارد. در دانمارک، باید بطور مستقیم از طریق سایت سفارت دانمارک ویژه استارتاپ‌ها، اقدام کنید:
- کلیه مراحل و توضیحات کامل در سایت نوشته شده. با توجه به تجربه انجام عملی تمام این مراحل، مستندات فوق را بسیار دقیق آماده کنید.
- دولت دانمارک اجازه کار جانبی و دریافت وام یا سرمایه‌گذارهایی مانند VC ها و انجل‌ها را در سال اول نمی‌دهد(البته مزایای دیگری دارد که در سایت باید مطالعه کنید).
- نتیجه نهایی داوری حدوداً یک تا دو ماه بعد به شما اعلام می‌شود. چهار داور هر کدام نمره خود در جداول جداگانه درباره آیتم‌های مشخصی که مدنظر دولت دانمارک است(ایده، تیم، مستندات، نوآوری، امکان اجرایی شدن و…) را با مشخصات کامل می‌نوسیند. میانگین نمرات چهار داور اگر به ۴ تا ۵ برسد، شما ویزا می‌شوید و باقی مراحل را باید طبق ایمیل‌های بعدی برای دریافت ویزا و… جلو ببرید.
- امتیاز تیم ما چقدر شد و چرا به دریافت ویزا نرسیدیم؟ میانگین نمرات تیم ما(بغیر از خودم، یک پزشک و یک برنامه‌نویس)، سه شد. در نتیجه نهایی علت کم شدن یک امتیاز را نوشتند و اعلام کردند ایراد را رفع کنیم و طرح را مجدد ارسال کنیم تا به امتیاز نهایی برسیم. نکته جالب اجازه شکایت قانونی به داوران و درخواست تیم جدید داوری بود!
در کشور کانادا جریان دیگری است:
- در سایت استارتاپ ویزای کانادا، لیستی از VC ها و انجل‌ها را وجود دارد. هر کدام شرایط پذیرش مختلفی دارند و باید آنها را بررسی کنید و ببینید کدامیک طرح شما را بررسی می‌کنند و برای اپلای اقدام کنید.
- در کانادا اجازه کار جانبی وجود دارد.
- امکان جذب سرمایه از مرحله Seed امکانپذیر است.
- و باز هم چرا ویزا نشدیم؟! از دو VC اکسپت نهایی(بعد از سه مرحله سخت و سنگین!) گرفتیم و به مصاحبه و ارائه رسیدیم. در مصاحبه نهایی، همان ایراد یکسانی که داوران دانمارک، اعلام کرده بودند اعلام شد( برای رفع ایراد و ارسال مجدد طرح باید اقدام می‌کردیم).
این تجربه عملیاتی برای من بسیار آموزنده و پُر چالش بود که دوست دارم با شما در میان بگزارم:
- حداقل چهار ماه برای نوشتن مراحل مستندسازی، پیچ‌دک، تحقیق، بررسی VC ها، انجل‌ها در کشورهای مختلف زمان گذاشتم(با توجه به شرایط مختلف کشورها و سرمایه‌گزاران، ملزم به مطالعه منابع به‌روز و زیادی بودم که تجربه بسیار خوبی برای من بود).
- پلتفرم‌ها، شما را وارد سوالات و مراحل چالش‌برانگیزی می‌کنند که لازمه آن، تحقیق و مطالعه درباره شرایط راه‌اندازی استارتاپ در کشور مقصد است( مثلاً در کانادا از لیست مخارج ماهانه تا استراتژی خروج و… را باید تکمیل کنید).
- نتیجه نهایی دو کشور و داوری‌های مختلف، یکسان بود( همه در تغییر یک بخش یکسان و ارسال مجدد طرح تاکید داشتند).
- از تیم جدا شدم(به دلایل شخصی) و طرح به همان شکل ماند و البته تجربیاتی بدست آوردم که برای من بسیار ارزشمند بود.
و در نهایت، اگر مسیر و هدف مشابهی دارید و در بخش‌های مختلف این مسیر به مشاوره یا خدمات اجرایی نیاز دارید، ما کنار شماییم!
