چالش های گردشگری سلامت همواره موضوع مهمی بوده که عدم توجه به آن، باعث حذف زود هنگام بازیگران این صنعت می شود.
نگاهی به تحولات سریع گردشگری پزشکی طی چند سال اخیر و ورود روزافزون رقبای بین المللی در این صنعت، نشان می هد که بسیاری از کشورهای در حال توسعه در صدد بهره برداری هر چه بیشتر از این فرصت در جهت رشد اقتصادی و ارزآوری می باشند.
عوامل زیر بخشی از روند افزایشی عرضه و تقاضا در این صنعت را نشان می دهد:
- جمعیت شناسی: افزایش سن در جهان یکی ازعوامل مهم و تاثیرگذار بر رشد صنعت توریسم سلامت است. بالا رفتن سن موجب افزایش تقاضا و نیاز به دریافت خدمات درمانی و سلامت در آینده دارد و این افراد خواهان جستجوی درمان های ارزانتر با کیفیت درمانی مناسب در خارج از مرزهای کشور خود، خواهند بود.
در کشورهای OECD (کشورهای متعهد به دموکراسی و اقتصاد آزاد با ۴۸ کشور عضو و پاریس به عنوان مقرَ اصلی آن)، در حال حاضر بیش از ۱۰۰ میلیون نفر دارای سن بالای ۶۵ سال هستند و این نشان از بسیاری از این افراد خواهان دریافت خدمات درمانی ضروری در کشورهای ارزان تر باشند.
- سبک زندگی: با توجه به افزایش روز افزون سطح آگاهی مردم نسبت به سلامتی خود، اینطور به نظر می رسد که با افزایش درخواست های سفرهای مبتنی بر سلامت مانند اسپاها، تناسب اندام و… روبرو خواهیم شد. بنابراین مقاصدی که نتوانند پاسخگوی نیازهای این دسته از افراد برای تغییر سبک زندگی و ارائه خدمات بهداشتی با کیفیت باشند، به سرعت از لیست مقاصد گردشگری سلامت حذف خواهند شد.
- جهانی شدن نظام های درمانی: رقابتی شدن این صنعت موجب تجارت آزاد بازار سلامت شده است و هر چقدر این بازار داغ تر شود، مشتریان حق انتخاب بیشتری در خرید خدمات درمانی با کیفیت بالا، قیمت مناسب و در زمان کوتاه تری را دارند.
برای درک بیشتر این فرصت ها و مقابله با چالش های گردشگری سلامت ، سازمان ها و مراکز درمانی فعال با دو استراتژی متفاوت روبرو هستند:
- ایجاد مراکز درمانی مختلف با استانداردهای بین المللی
- تمرکز بر ایجاد و ساخت یک مرکز مراقبت سلامت چند ملیتی(مانند شهرک های سلامت بین المللی. ترام، ۲۰۰۶).
موانع و چالش های گردشگری سلامت
- محدودیت زیرساخت ها: یکی از مهمترین چالش های گردشگری سلامت محدودیت در زیرساخت های مختلف است. از زیرساخت های مراکز درمانی بگیرید تا زیرساخت های حمل و نقل و ترانسفرهای بین المللی.
زیرساخت های مراکز درمانی شامل بخش وسیعی از خدمات مربوط به بخش های بیماران بین الملل مانند تجهیزات پیشرفته، کادر درمانی ماهر و کارآزموده، خدمات رفاهی و هتلینگ بیمارستانی، وجود سیستم های CRM گردشگری سلامت برای سازماندهی روند ورود تا فالوآپ گردشگران سلامت، پرونده های الکترونیکی بیماران و.. می شود.
زیر ساخت های مرتبط با حمل و نقل نیز از این قاعده مستثنی نیست. بیماران بین المللی می خواهند برای دریافت خدمات درمانی، هر چه سریعتر به مقصد برسند و ساعت های طولانی انتظار در فرودگاه ها و تغییر پروازهای مختلف تا رسیدن به کشور مقصد، از جمله موانعی است که ممکن است آنها را از ورود به کشور مورد نظر، منصرف کند.
به همین جهت، بسیاری از دولت ها به دنبال برقراری پروازهای مستقیم از کشور مبدا به پایتخت خود هستند و در مواردی که این امکان وجود ندارد از راه های مبتکرانه ای استفاده کرده اند.
به طور مثال خط هوایی ملی مالزی در پرواز خود به تایلند و سنگاپور، پیشنهاد توقف در مالزی را برای افزایش درآمد گردشگری خود ارائه داده است. این طرح “ماسینگ تای” نام دارد که نشان دهنده سه کشور بازدید شونده است.
- بیمه های بین المللی: عدم انتقال بیمه های بین المللی یکی دیگر از چالش های گردشگری سلامت است. اگر بیمه های درمانی کشورهای مقصد، پوشش دهی خود را گسترش دهند شاهد رشد بیشتری در این حوزه خواهیم بود.
بنابه گفته بانک جهانی مانع عمده در استفاده از خدمات پزشکی، فقدان قابلیت انتقال و جابه جایی بیمه های درمانی است.
- مسائل سیاسی: نحوه ارتباط کشورها با یکدیگر تا حد زیادی بیانگر ملیت های بیمارانی است که می توانند جهت دریافت خدمات درمانی وارد یک کشور شوند و قطعاً هر چقدر مراودات سیاسی بین کشورها بهینه باشد، صنعت توریسم و به تبع آن توریسم سلامت نیز از رونق بیشتری برخوردار خواهد بود.
یکی از دلایل پیشرفت ترکیه در این صنعت، گستردگی روابط سیاسی این کشور با سایر کشورهای دنیاست.
- ویزا: در کشورهای در حال توسعه و به منظور افزایش سهم بازار گردشگری سلامت، ویزای پزشکی به بیماران اختصاص می یابد. این ویزا بر اساس روابط بیمارستان ها و انتقال سوابق پزشکی بیماران و به منظور تسهیل ورود گردشگران سلامت، تدوین شده است.
شهروندان بریتانیا و ایالات متحده برای مسافرت به کشورهای مقصد بجز اردن، ایران، هند و کوبا نیازی به دریافت ویزا ندارند.
برای تسهیل در گسترش ویزای پزشکی، برخی بیمارستان ها مانند بومرانگراد بانکوک، مرکز توسعه ویزای مستقلی را تشکیل داده است.
- روابط بانکی بین کشورها: پرداخت ارز بین المللی از کشورهای مختلف در ایران همواره یکی از مشکلات بیمارستان ها، شرکت های تسهیلگر و البته گردشگران سلامت بوده است. ایران به علت تحریم های موجود ، امکان دریافت چک های بین المللی و کارت های اعتباری بین المللی در مراکز درمانی خود را ندارد و تبدیل ارزهای بین المللی به ریال یکی از چالش های گردشگری سلامت بین بیماران بین الملل است.
- اعتباربخشی بین المللی مراکز درمانی: اعتباربخشی مساوی است با اطمینان مشتری و ایجاد مشتریان وفادار به مرکز درمانی شما. در بخش مربوط به اعتباربخشی بین المللی از مزایا و علل لزوم وجود گواهینامه های اعتباربخشی بین المللی صحبت کردیم. شرح کامل این اطلاعات را در این بخش مطالعه کنید.
- فقدان چارچوب های قانونی در خصوص پیگیری های قضایی در زمینه خطاهای پزشکی در بیماران بین الملل: کشورهایی که فاقد قوانین مدون و ساخت یافته ای در مورد حقوق بیماران بین الملل باشند، معمولاً با چالش های فراوانی در این بخش روبرو خواهند شد که نتیجه آن ایجاد نارضایتی و خدشه دار کردن صنعت توریسم درمانی کشور مقصد خواهد بود. در کشور ما بسیاری از مراکز جراحی محدود فاقد مجوزهای لازم برای پذیرش بیماران بین الملل هستند، اما با این وجود بسیاری از خدمات جراحی و درمانی را در این مراکز انجام می دهند. در صورت بروز عارضه جدی، شکایت و یا فوت بیماران خارجی، تبعات آن علاوه بر اینکه بیمار و همراهان وی را دچار مخاطره جدی می کند، به گردشگری سلامت کشور نیز لطمات جدی وارد می کند.
- آموزش از راه دور و خدمات پیشرفته تله مدیسین: پیشرفت های روزافزون پزشکی در کشورهای پیشرو در گردشگری سلامت، موجب پیدایش بسیاری از روش های نوین تشخیصی و گاهاً درمانی شده است. تله مدیسین و آموزش های گروهی پزشکی یکی از این بخش هاست که کشورهایی را که قادر به ارائه این سرویس ها به بیماران خود نیستند را به مقاصد پایین تری در انتخاب مقصد گردشگران سلامت، تبدیل می کند.
بالا رفتن سن جمعیت در جهان یکی از دلایل لزوم استفاده از سیستم های مشاوره و تشخیصی از راه دور، قبل از سفر بیماران به کشور مقصد است. این افراد تمایل دارند تا با در دسترس ترین و سریع ترین راه ممکن خدمات درمانی تشخیصی را دریافت کرده و پی از اطمینان از نتیجه و لزوم انجام سفر، راهی کشور مقصد شوند.
- واسطه های فاقد صلاحیت: بیشترین گردشگران سلامت از کشورهای همسایه ایران مانند عراق، افغانستان و پاکستان معمولاً با واسطه ها وارد ایران می شوند و یا در بدو ورود به ایران در دام افراد فاقد صلاحیت می افتند. دلالان بدون شناسنامه یکی از دیگر از چالش های گردشگری سلامت در ایران است و البته شرکت های تسهیلگر با هدف ساماندهی، جذب و آموزش این واسطه ها در حال فعالیت هستند و برخی از این شرکت ها در این زمینه بسیار موفق عمل کرده اند.
- عدم سازماندهی گردشگری تندرستی در ایران: در بخش گردشگری تندرستی از نقاط قوت این بخش در کشورمان گفتیم و متاسفانه با وجود تمام نقاط قوتی که در این زمینه وجود دارد، هنوز ساز و کار درستی برای رسیدگی اصلی و سازماندهی منابع طبیعی درمانی برای جذب این دسته از گردشگران سلامت در کشورمان، ایجاد نشده است.
در پایان یادآوری می کنیم که ایران دارای نقاط قوت فراوانی در حوزه گردشگری پزشکی، درمانی و تندرستی است و رفع موانع و چالش های پیش روی این صنعت نیاز به مشارکت عمومی در بخش دولتی و خصوصی دارد.
بسیاری از این چالش ها مانند صدور ویزا، روابط سیاسی کشورها و حمل و نقل های بین المللی از عهده سازمان های خصوصی خارج است و نیاز به همکاری بخش های مختلف دولت مانند وزارت بهداشت، گردشگری، امور خارجه و… دارد
بخشی دیگر از این چالش ها نیز به بخش خصوصی مرتبط است و تمام فعالین این حوزه در بیمارستان ها(پزشکان، کارکنان و..) هر یک به سهم خود می توانند باعث رفع بخشی از چالش های موجود در سازمان خود شوند و در نهایت و با همکاری و تعامل بخش دولتی و خصوصی، می توان شاهد رونق این صنعت در کشور باشیم.
